Almere geen geschiedenis? Diana vindt van wel en strijdt voor het behoud ervan

Op vrijdag 21 juni organiseert Erfgoedvrienden Flevoland een Erfgoedborrel in in Casa Casla aan het Weerwaterplein in Almere Stad. Tijdens deze borrel wordt erfgoed letterlijk op de kaart gezet.

Diana van Diepen, een van de initiatiefnemers vertelt: “Erfgoed is overal en het is van iedereen. Het kan een kunstwerk, monument of gebouw zijn, maar bijvoorbeeld ook een vervoersmiddel uit het verleden, een bijzondere plek of een traditie. Deze plekken, objecten of tradities vertellen iets over onze geschiedenis, het zijn herkenningspunten en ze hebben vaak een cultureel en maatschappelijk belang.”

De sloop van De Beurs & De Trekvogel

Erfgoedvrienden Flevoland bestaat nu ruim een jaar. Diana is een van de oprichters samen met Brigitte Hielkema van boekwinkel Korsakov. De aanleiding was de sloop De Beurs in 2021 en de sloop van De Trekvogel in 2023.

Diana vertelt: “De Beurs was een van de eerste kantoorgebouwen van Almere. Het was een iconisch pand, gebouwd in de stijl van het Brutalisme. Er zijn in ons land niet veel gebouwen meer in deze stijl. Brigitte heeft daarom een petitie georganiseerd en er is geprobeerd om het pand tot monument te benoemen. Tevergeefs helaas. In 2021 ging het gebouw tegen de vlakte. Er moesten verschillende woontorens voor in de plaats komen. Sinds die tijd is er echter nog niets gebeurd.”

Zelf verzette Diana zich tegen de sloop van het gebouw De Trekvogel, dat werd gebouwd in 1964. Daarover vertelt ze: “De Trekvogel was het oudste gebouw van Zuidelijk Flevoland. Het werd gebruikt als dienstpension en kantine voor de arbeiders die werkten aan de nieuwe polder. In de jaren negentig kwam het gebouw in handen van Stichting Flevo-landschap, die het gebruikte als bezoekerscentrum voor de omliggende natuur. Met zeven erfgoedorganisaties, verenigd in Platform Behoud De Trekvogel, hebben we geprobeerd de sloop tegen te houden. Ook hierbij lukte het tot tweemaal toe niet om het gebouw een monumentenstatus te geven. Eeuwig zonde als je het mij vraagt. Als oudste gebouw van de jongste polder en enige plek op werkeiland Almere waar je het zware polderwerk nog kon voelen, had het gebouw een grote cultuurhistorische waarde.”

Naar aanleiding van de sloop van beide gebouwen besloten Diana en Brigitte Erfgoedvrienden Flevoland op te richten. “Vanuit de gemeente en provincie is vaak de gedachte dat inwoners erfgoed niet belangrijk vinden. Wij willen laten zien dat een grote groep mensen zich wel degelijk bekommert om erfgoed.”

De geschiedenis doorgeven

Inmiddels bestaat Erfgoedvrienden Flevoland uit zo’n honderd inwoners uit Almere en de rest van Flevoland. Hier zitten deskundigen en professionals bij op het gebied van geschiedenis, architectuur en archeologie, maar ook betrokken inwoners en erfgoedliefhebbers.

Diana: “We zijn van mening dat erfgoed belangrijk is, juist op het nieuwe land. Ons stukje land heeft een unieke geschiedenis. Zo hebben archeologen sporen gevonden van prehistorische bewoning van onder meer jagers en verzamelaars. Of wat dacht je van de vele scheepswrakken die zijn gevonden uit de tijd dat Almere nog de Zuiderzee was? Uit de Tweede Wereldoorlog zijn er verder vliegtuigwrakken terug te vinden en uit de Koude Oorlog oorlogsbarakken.”

Ze vervolgt: “Daar komt bij dat mensen graag binding willen hebben met hun woonomgeving. In een relatief jonge stad als Almere lukt dat alleen als je zorgvuldig omgaat met de geschiedenis en niet steeds alles sloopt. Je moet iets hebben om op voort te bouwen, zodat mensen hier kunnen wortelen en hun geschiedenis kunnen doorgeven aan toekomstige generaties.”

Elkaar ontmoeten en inspireren

Erfgoedvrienden Flevoland organiseert regelmatig lezingen en bijeenkomsten, zodat erfgoedliefhebbers en andere geïnteresseerden elkaar kunnen ontmoeten en inspireren. Diana: “De eerste keer was het een relatief kleine borrel in de huiskamer-boekwinkel van Brigitte. Daarna zijn we ook presentaties en lezingen gaan organiseren.”

Zo heeft Almeerder Jak Boumans vertelt over zijn onderzoek naar het laatst overgebleven Bivakhuisje. Het Bivak was een plaats in het huidige Almere Haven, waar acht houten stacaravans waren geplaatst voor de kwartiermakers van de nieuw te bouwen stad Almere. Het Bivakhuisje heeft inmiddels wel de gemeentelijke monumentenstatus gekregen.

Diana: “Ook hebben we goed bezochte lezingen georganiseerd in het Stadsarchief, waaronder een lezing van socioloog, onderzoeker en auteur Ronald Nijboer over zijn boek Wereldzee in de Polder.”

Erfgoed op de kaart zetten

Tijdens de komende Erfgoedborrel kunnen mensen op een grote kaart van Almere aangeven welke plekken zij belangrijk vinden. Dit kan van alles zijn: een gebouw, een stuk historie, een wijk of een bijzondere traditie of verhaal op een bepaalde locatie.

Als voorbeeld geeft Diana het Kersenbloesemfeest in de Regenboogbuurt in Almere Buiten. “Tijdens de bloei van de Japanse Kers komen mensen van heinde en verre om te genieten van de bloesempracht. Bovendien is het een manier voor bewoners om hun eigen buurt te beleven en samen het begin van de lente te vieren.”

Het verdrag van Faro

Het idee dat inwoners zelf kunnen bepalen wat zij als erfgoed beschouwen, sluit aan bij het Verdrag van Faro. Dit verdrag is in 2005 opgesteld door de Raad van Europa. Hierin staat dat bij erfgoed de maatschappelijke waarde en betrokkenheid van mensen centraal moet staan.

Diana: “Volgens het Verdrag van Faro is erfgoed van iedereen. Het gaat erom dat het mensen samenbrengt en ervoor zorgt dat de snel veranderende omgeving vertrouwd blijft. Als mensen iets als erfgoed ervaren, dan ís het erfgoed.”

Toch blijkt dit in de praktijk niet altijd het geval, getuige de eerder genoemde sloop van de gebouwen De Beurs en De Trekvogel. Daarover zegt ze: “Vaak is het verkrijgen van een monumentenstatus de enige manier om een pand of bouwwerk te behouden voor de toekomst.”

Minder bescheiden mag best

Diana is verder van mening dat Flevoland zich nog veel te bescheiden opstelt als het gaat om het claimen van erfgoed. “Denk aan De dag van het Kasteel dat elk jaar plaatsvindt. Waarom doet Flevoland daar niet aan mee? We hebben natuurlijk het onafgebouwde kasteel in Almere, maar ook de Burcht van Kuinre en het moderne waterkasteel De Kemphaan.”

Naast kastelen heeft Flevoland volgens haar nog meer te bieden, zoals de gemalen die onze voeten droog houden. Diana: “Oude polders zoals de Beemster zijn drooggemalen met houten molens die worden beschouwd als nationaal erfgoed, maar de gemechaniseerde gemalen in onze polder zijn minstens zo bijzonder.”

Ze hoopt dan ook dat meer mensen en organisaties willen bijdragen aan het historisch besef in Flevoland. “Zodat we kunnen aantonen dat we als inwoners belang hechten aan het behoud van culturele, historische en unieke plekken en gebouwen.”

Geïnteresseerden kunnen de Erfgoedborrel op vrijdag 21 juni vanaf 16:00 uur bijwonen in Casa Casla. Diana: “Deelname is gratis, maar we vinden het wel fijn als mensen zich van tevoren aanmelden via erfgoedvriendenflevoland@gmail.com.”

Foto’s: Diana van Diepen.