Onderzoekers toeslagenaffaire: ‘Voer beleid niet klakkeloos uit

De gemeente Almere wil gedupeerde inwoners, zoals slachtoffers in de toeslagenaffaire, beter helpen door meer ‘juridisch maatwerk’ te gaan toepassen. Ook wil de gemeente dat medewerkers eerder aan de bel trekken, als die het gevoel hebben dat de regels niet goed toepasbaar zijn. “Als je iemand moet helpen met een voorziening en je hebt het gevoel dat dit die persoon niet helpt, dan moet je het niet doen”, legde de Almeerse wethouder Froukje de Jonge uit.

De gemeente volgt daarmee de aanbevelingen die staan in een onderzoek dat Almere samen met Amsterdam en Utrecht heeft laten uitvoeren. Doel was om in kaart te brengen hoe de gemeenten slachtoffers van bijvoorbeeld de toeslagenaffaire beter kunnen helpen. Maar ook welke rol medewerkers van de gemeenten hierin spelen.

“Het systeem en onze regels zijn een wapen tegen onze inwoners geworden. Dit rapport sterkt mij weer in de overtuiging dat de overheid iemand is geworden die je als gedupeerde buiten de deur moet houden”, gaf De Jonge aan. In de stad zijn zo’n 2.400 gedupeerden van de toeslagenaffaire.

Aanbevelingen
Almere, Amsterdam en Utrecht hebben het onderzoek laten uitvoeren, hoewel ze feitelijk geen verantwoordelijkheid hebben in de toeslagenaffaire. Die ligt bij de rijksoverheid. Maar gedupeerde ouders vroegen hun gemeente wel om hulp in deze periode.

Volgens de onderzoekers is de rol van de ambtenaren bij het tegengaan van de misstanden groot. Die zien vaak als eerste dat het misgaat bij de strikte uitvoering van de wet- en regelgeving, waardoor mensen in financiële en mentale problemen kunnen komen. Ze moeten die praktijkvoorbeelden ook beter met elkaar bespreken, zodat de gemeente kan bijsturen.

Het is daarbij belangrijk dat ambtenaren zich veiliger voelen om op hun werk een tegengeluid te kunnen laten horen. “Een kritische luis in de pels is van groot belang als het gaat om het signaleren en agenderen van (structurele) knelpunten”, luidt een aanbeveling in het onderzoek.

Wethouder De Jonge ziet daarbij ook verbeterpunten voor zichzelf. Ze moet de ambtenaren duidelijk laten weten het op prijs te stellen als die aan de bel trekken. “Dat ik iets doe met wat ik daar zie en hoor van mensen. Dat we zichtbaar maken: jouw signaal leidt tot een aanpassing van het beleid. Dankjewel daarvoor.”

Toeslagenaffaire
Het is de eerste keer dat gemeenten samen een extern onderzoek hebben laten doen naar aanleiding van het toeslagenschandaal. De drie steden willen de aanbevelingen van dit onderzoek opvolgen. Het schandaal rond de kinderopvangtoeslag trof tienduizenden ouders. Zij moesten door een doorgeslagen fraudeaanpak onterecht grote geldbedragen terugbetalen. De affaire resulteerde in de val van het vorige kabinet. Veel slachtoffers wachten nog steeds op compensatie van geleden schade.