Dit zijn de oorzaken en gevolgen van de stroomstop in Almere

Vorige week maakte de gemeente Almere een directe stroomstop bekend voor nieuwbouw van woningen en verduurzaming van bestaande bouw in een groot gedeelte van de stad. Voor bedrijven en instellingen, de zgn grootverbruikers, gold al sinds juni van dit jaar een stroomstop. Tjeerd Herrema dook voor 1Almere in de materie om te kijken hoe dit heeft kunnen gebeuren.

Even terug in de tijd

In september 2021 maakte netbeheerder TenneT bekend dat de Flevopolder, waaronder Almere, de maximale capaciteit voor teruglevering van elektriciteit had bereikt. Een jaar later, in november 2022 volgde de mededeling dat het hoogspanningsnet in de provincie ook de maximale capaciteit voor levering van elektriciteit had bereikt.

In dezelfde maand vorig jaar luidde Demissionair Minister van Economie Zaken en Klimaat Jetten de noodklok met een brandbrief naar de Tweede Kamer waarin hij noodmaatregelen aankondigde om een stroominfarct in ons land te voorkomen.

Het elektriciteitsnet had haar maximale capaciteit bereikt. De overschakeling van fossiele brandstoffen naar (groene) elektriciteit veroorzaakt een overbelast elektriciteitsnet en kan de vraag niet meer bijbenen. In alle regio’s van ons land gold sinds vorig jaar al een wachtlijst, maar van een stroomstop zoals nu in Almere was toen nog geen sprake.

Probleemregio

Vergroting van de netcapaciteit is tijdrovend met vele langdurige procedures. Flevoland is met Almere een van de probleemregio’s voor levering van elektriciteit door de vele windparken in de provincie. Maar de provincie is ook een probleemregio voor verbruik door veel nieuwbouw, groei van laadpalen en warmtepompen en sterke economische groei met data- en grote distributiecentra.

In Flevoland zijn daarom grote ingrepen nodig met veel maatschappelijke discussie. Ingrepen die niet tijdig gestart zijn door netbeheerders Liander en TenneT en daarom niet tijdig klaar zijn om de groeiende druk op het net op te vangen. De alarmbel van het ministerie vorig jaar kwam op een moment dat al sprake was van een stroominfarct.

Geen verrassing

Een verrassing kan de stroomstop voor Almere niet helemaal zijn. Almere kleurt al vanaf dit voorjaar rood op de online capaciteitskaarten van TenneT voor verbruik en levering.

Ook de openbare vooraankondigingen van Liander melden vanaf januari dit jaar dat de capaciteit van de meeste elektriciteitsstations in Almere bereikt is’.

Vooraankondiging transportproblemen bij verbruik voor Almere kabel ALR 10-1V209, 04-08-2022. Liander voorziet dat de maximale grenzen van verdeelstation Almere kabel ALR 10-1V2.09 zijn bereikt. Dit geldt voor verbruik van elektriciteit. Naar verwachting lossen we dit probleem in het eerste kwartaal van 2026 op.

Soortgelijke vooraankondigingen komen dit jaar voor het stroomstation Pampus, de Vaart en Stichtsekant. In juni dit jaar werd het probleem echt acuut toen voor zo’n 200 bedrijven en instellingen een stroomstop in Flevoland van kracht werd, ook voor bedrijven in Almere. Dit bleek bijvoorbeeld uit de locatiestudie van mei dit jaar naar het eerste buitenzwembad in Almere. Realisatie bleek niet mogelijk voor 2029 omdat er voor die tijd geen stroomcapaciteit beschikbaar is.

Op 18 oktober jl. waarschuwt regiomanager Mark Jurjus op de site van Liander:

De grenzen van het elektriciteitsnet in de Flevopolder zijn nu echt bereikt. Dat is een harde boodschap voor de ondernemers die het raakt en voor mensen thuis die willen verduurzamen. Er zijn keuzes nodig om woningbouw niet te laten stagneren en meer woningen van het aardgas af te kunnen halen”.

Mark Jurjus – Liander

Almere is de eerste gemeente in ons land die met een directe stroomstop geraakt wordt voor nieuwbouw en verduurzaming van bestaande bouw.

Ondernemers

Bij de stroomstations De Vaart en Pampus is nog zeer beperkt ruimte voor woningen beschikbaar. Hier kunnen nog wel nieuwe stroomaansluitingen voor woningen worden aangevraagd. Maar ook daar ontstaan problemen omdat een groot gedeelte van de nieuwbouw in de stad in Duin en Almere Poort gepland staat.

Ondernemers die grond willen kopen zijn al vanaf november 2022 niet zeker van stroom voor hun bedrijf. Ook is teruglevering van stroom bij verduurzaming van bestaande bedrijven al enige tijd niet meer mogelijk. Meer info is hier te vinden.

Wat zijn de gevolgen?

De gevolgen zijn in potentie groot voor zowel bewoners, bedrijven als de gemeente. Het remt de groei van de stad aanzienlijk in nieuwbouw en economische ontwikkeling. Meer concreet gaat het om deze gevolgen:

• 1.     De verkoop van dure nieuwbouw loopt al fors terug, zo meldt de begroting 2024. Verdere daling nieuwbouw betekent in een al krappe woningmarkt dat de prijzen voor bestaande koopwoningen meer stijgen. Dat is leuk voor wie verkoopt maar slecht nieuws voor wie koopt, vooral voor starters.
• 2.     Ook de geplande sociale huurwoningen in dit deel van Almere lopen vertraging op waardoor wachtlijsten oplopen en van het zgn. ‘aanvalsplan woningbouw’ komt in dit deel van de stad weinig terecht. In dit plan worden sociale huurwoningen in de planning naar voren gehaald. Ook de plannen voor extra tijdelijke woningen in dit gebied kunnen voorlopig de ijskast in.
• 3.     Almere kan niet meer aan de afspraken voldoen in de Woondeal met het rijk en de regio om versneld meer woningen te bouwen. Naast Amsterdam moet een groot deel van de extra woningen komende jaren in Almere gerealiseerd worden, ook los van bouwen in Pampus.
• 4.     De stroomstop is een grote rem op de verduurzaming van de stad, zowel voor elektrisch rijden als de ombouw van fossiele brandstoffen naar (groene) elektriciteit bij woningen en bedrijven. De energieneutrale- en klimaatambities van het stadsbestuur raken uit het zicht. Eerder schoof het stadsbestuur verduurzaming van eigen vastgoed al op de lange baan door een tekort aan middelen.
• 5.     Financieel gezien heeft de stroomstop forse gevolgen. De belangrijkste inkomstenbron van Almere, het Gemeentefonds, stijgt minder snel door minder nieuwbouw en een lagere groei van inwoners. Ook de tweede inkomstenbron, grondopbrengst, krijgt klappen. De stagnerende woningmarkt betekent al minder grondverkoop, maar de stroomstop brengt nog minder geld in het laatje. Niet alleen van woningen maar ook van bedrijven. Juist de grondopbrengst uit verkoop aan bedrijven bracht afgelopen jaren extra geld in de Almeerse kas. Deze financiële schade overstijgt de extra kosten van de Floriade en voor het riool in Oosterwold tezamen. De begroting van Almere kan deze schade niet dragen.
• 6.     De direct stroomstop schiet ook een gat in de begroting voor 2024 van bijna 1,2 miljard die de gemeenteraad nog moet vaststellen. Hierin worden miljoenen uit het grondbedrijf afgeroomd om de begroting sluitend te maken. Met de kennis van nu is het de vraag of dit nog verantwoord is.
• 7.   Juridisch zijn er grote vragen wie verantwoordelijk is voor de schade die hierdoor veroorzaakt wordt. Is het risico van geen stroom voldoende door de gemeente afgedekt bij de gronduitgifte en/of kan de forse schade op de netbeheerders Liander en TenneT verhaald worden? Wat betekent het voor de al uitgegeven grond voor nieuwbouw zonder de disclaimer van stroomlevering waarvoor toch de stroomstrop lijkt te gelden?

Zijn er oplossingen?

TenneT en Liander geven aan dat het naar verwachting tot uiterlijk 2029 duurt voor het elektriciteitsnet in Almere voldoende is uitgebreid om alle partijen op de wachtlijst van de gewenste capaciteit te voorzien. Voor de korte termijn lijken er geen maatregelen meer voorhanden. Onderzoeken geven aan dat uitbreiding van de capaciteit voor zowel levering als verbruik niet eerder kan plaatsvinden.

Tot die tijd lijken spitsmijden en energiebesparing de enige instrumenten die ingezet kunnen worden. Met spitsmijden wordt bedoeld dat gebruikers niet allemaal op hetzelfde moment energie gebruiken of leveren. Maar deze twee instrumenten leveren vooralsnog onvoldoende op om het stroominfarct met directe stroomstop te voorkomen.